تغذیه سالم از ارکان اصلی سلامت عمومی و زیربنای توسعه پایدار هر جامعه محسوب می‌شود. الگوی صحیح تغذیه‌ای با حمایت از عملکرد سیستم ایمنی، تنظیم فرآیندهای متابولیک و پیشگیری از بیماری‌های مزمن، نقش مهمی در ارتقای کیفیت زندگی و کاهش بار اقتصادی نظام سلامت دارد.

 شواهد اپیدمیولوژیک نشان می‌دهد بخش قابل‌توجهی از بیماری‌های غیرواگیر، از جمله بیماری‌های قلبی–عروقی، دیابت نوع ۲ و چاقی، با الگوهای تغذیه‌ای نامطلوب مرتبط است.

در این میان، نان به ‌عنوان یکی از مهم‌ترین اجزای سفره ایرانی و تأمین‌کننده بخش عمده انرژی روزانه، جایگاهی راهبردی در امنیت غذایی کشور دارد. انتخاب شعار «نان و سلامت» در پویش ملی تغذیه سالم نیز بیانگر این اهمیت است. از منظر علمی، کیفیت نان مصرفی نقشی کلیدی در سلامت تغذیه‌ای دارد.

 مصرف نان‌های سبوس‌دار، کامل و دارای تخمیر مناسب، نسبت به انواع تولیدشده با آرد سفید و فرایندهای سریع، موجب تنظیم بهتر قند خون، بهبود شاخص‌های متابولیک، افزایش قابلیت هضم و تقویت سلامت گوارشی می‌شود.

علاوه بر کیفیت، رعایت اعتدال در مصرف نیز ضروری است. هرچند نان منبع پایه کربوهیدرات در الگوی غذایی ایرانی است، مصرف بیش‌ازحد آن—به‌ویژه همراه با غذاهای پرفروکتوز، چرب یا پرکالری—می‌تواند تعادل انرژی را برهم زده و خطر اضافه‌وزن را افزایش دهد. توزیع منطقی مصرف نان در وعده‌های اصلی و همراهی آن با سبزیجات، پروتئین‌های کم‌چرب و لبنیات کم‌چرب، بخشی از یک الگوی تغذیه‌ای سالم و علمی است.

از سوی دیگر، اصول ایمنی غذایی در نگهداری نان اهمیت بالایی دارد. پرهیز از قرار دادن نان داغ در پلاستیک، نگهداری طولانی‌مدت در شرایط نامناسب و مصرف نان‌های حاوی جوش‌شیرین، از بروز مشکلات گوارشی و کاهش کیفیت تغذیه‌ای پیشگیری می‌کند. استفاده از بسته‌بندی مناسب، فریزکردن نان اضافی و گرم‌کردن صحیح، اقداماتی مؤثر برای ارتقای ایمنی و جلوگیری از هدررفت غذا است.

در حیطه پزشکی ورزشی، پایبندی به الگوی غذایی سالم و انتخاب نان مناسب اهمیت بیشتری می‌یابد. ورزشکاران برای حفظ توان هوازی، افزایش استقامت و بهبود ریکاوری عضلانی، به دریافت کربوهیدرات‌های باکیفیت نیاز دارند. نان‌های سبوس‌دار به‌دلیل تأمین تدریجی گلوکز، پایداری انرژی در فعالیت‌های ورزشی را افزایش می‌دهند و با فراهم کردن فیبر، ویتامین‌های گروه B و مواد معدنی، از متابولیسم انرژی، عملکرد عصبی–عضلانی و کاهش التهاب تمرینی حمایت می‌کنند.

 شواهد علمی نشان می‌دهد جایگزینی نان سفید با نان کامل، بازسازی گلیکوژن و بازسازی پس از تمرین را به‌طور معنی‌داری بهبود می‌بخشد. از این‌رو، مصرف نان سالم باید به‌عنوان بخشی اساسی از راهبردهای تغذیه ورزشی مورد توجه قرار گیرد.

دکتر مریم خزدوز/ دکترای تخصصی تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران